190-lat Tomaszowa: uroczystości, hejnał, odsłonięcie tablicy

190 lat temu, dokładnie 8 września, odbyła się w Tomaszowie uroczystość z okazji nadania 6 lipca 1830 roku naszemu miastu praw miejskich. W rocznicę tego wydarzenia przed Urzędem Miasta spotkali się mieszkańcy Tomaszowa by uroczyście odsłonić replikę tablicy z 1927 roku, która upamiętnia budowniczych i uroczyste oddanie do użytku gmachu tomaszowskiego ratusza.

Uroczystości rozpoczęły się od mszy św. w Sanktuarium Świętego Antoniego w Tomaszowie Mazowieckim. Następnie na skwerze przez ratuszem wydarzenie rozpoczęło się wykonaniem przez Kamilę Kamocką utworu „Tomaszów”. Przemawiał prezydent Tomaszowa Marcin Witko, następnie odsłonięto pamiątkową tablicę. Po wykładzie dr Daniela Warzochy, wszyscy zgromadzeni mogli wysłuchać premierowego wykonania hejnału skomponowanego przez Kamila Wronę.

Przed urzędem na Skwerze Niepodległości dostępna jest wystawa poświęcona ratuszowi, natomiast w Muzeum dostępna jest wystawa czasowa pt. „Almanach Tomaszowa”.

Wystąpienie prezydenta Tomaszowa Mazowieckiego Marcina Witko

Szanowni Państwo, Drodzy Goście, Mieszkańcy Tomaszowa Mazowieckiego!

Z inicjatywą umieszczenia w budynku Urzędu Miasta tablicy pamiątkowej nawiązującej do tablicy erekcyjnej z 1927 roku – która z jednej strony upamiętniała wzniesienie i oddanie do użytku publicznego gmachu tomaszowskiego Ratusza, zaś z drugiej jego budowniczych – wystąpiło do nas Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego. Oryginalna tablica została zniszczona w czasie II wojny światowej. Prace związane z umieszczeniem w budynku dzisiejszego Urzędu Miasta w Tomaszowie Mazowieckim nowej tablicy rozpoczęliśmy od stosownych procedur, w efekcie których uzyskaliśmy m.in. pozytywną opinię Instytutu Pamięci Narodowej – Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Łodzi.

Według danych źródłowych przedwojenną tablicę wykonano w łódzkiej pracowni kamieniarskiej Pfitznera. Treść inskrypcji wiernie odtwarza tę widniejącą na tablicy z roku 1927 roku. W trakcie wykonywania tablicy przez tomaszowską firmę „Emma” – pana Mirosława Gątarza i Elżbiety Gątarz – korzystaliśmy z dokumentacji złożonej przez Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego oraz z konsultacji i merytorycznej pomocy pana Mariana Fronczkowskiego, a także z dostępnej fotografii zamieszczonej w wydaniu specjalnym „Echa Tomaszowskiego” nr 33 z 20 sierpnia 1927 roku, którą otrzymaliśmy od Archiwum Państwowego Oddział w Tomaszowie Mazowieckim. Wśród inicjatorów umieszczenia wspomnianej tablicy pamiątkowej obok pana Mariana Fronczkowskiego należy wymienić członków Towarzystwa Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego – panią Danutę Wypart i pana Zygmunta Dziedzińskiego.

Szanowni Państwo,

6 lipca 1830 r. Tomaszów postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego („W Imieniu Najjaśniejszego Mikołaja I. Cesarza Wszech Rosji Króla Polskiego”) uzyskał prawa i swobody służące miastom prywatnym. Odtąd Tomaszów stał się Tomaszowem Mazowieckim – dla odróżnienia np. od Tomaszowa Lubelskiego i innych miejscowości o podobnych nazwach. Z kolei 8 września 1830 r., czyli dokładnie 190 lat temu odbyła się w naszym mieście uroczystość związana z ogłoszeniem podniesienia Tomaszowa do rzędu miast. Nadanie praw miejskich było zwieńczeniem długoletnich starań czynionych przez Antoniego Jana hrabiego Ostrowskiego – syna i dziedzica Tomasza Adama hrabiego Ostrowskiego – którego włości stały się zalążkiem późniejszego Tomaszowa.

Z chwilą otrzymania praw miejskich – pomimo znaczących historycznych wydarzeń zarówno w kraju (wybuch i upadek powstania listopadowego), jak i na gruncie lokalnym (przymusowa emigracja i śmierć Ostrowskiego) – przed Tomaszowem Mazowieckim, jego mieszkańcami i przemysłem rysowały się dobre perspektywy społeczne i gospodarcze, których zaczynem była ekonomiczna wizja Antoniego Jana hrabiego Ostrowskiego zrodzona w pierwszej połowie XIX wieku, aby uczynić z osady rzemieślniczej jeden z największych ośrodków przemysłowych w ówczesnym województwie mazowieckim.

Treść tablicy również nawiązuje do historycznych dat: do dnia 24 czerwca 1925 roku, kiedy to w obecności Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego pod budowę Ratusza położono kamień węgielny. Sam gmach wzniesiono staraniem ówczesnego Zarządu Miasta na czele z Prezydentem Karolem Lechowiczem. Ratusz został poświęcony przez Biskupa Łódzkiego Wincentego Tymienieckiego i był planowany do oddania do użytku w dniu 26 czerwca 1927 r. – stąd taka data widnieje na tablicy, w praktyce zaś oddano go 20 sierpnia 1927. Budynek zaprojektował architekt Aleksander Raniecki.

Taka w największym możliwym skrócie jest nasza bogata historia, do której dzisiejszym uroczystym odsłonięciem naszej pamiątkowej tablicy chcielibyśmy symbolicznie się odnieść. Mamy nadzieję, że tablica pamiątkowa, którą mamy przyjemność odsłonić nawiąże do niezwykle istotnej części naszej historycznej pamięci, ale równocześnie będzie miała szansę zostać odebrana jako symbol kojarzony z wszystkimi dotychczasowymi gospodarzami Tomaszowa Mazowieckiego i ich zaszczytną służbą na rzecz rozwoju miasta i wspólnego dobra wszystkich jego mieszkańców.

Drodzy Zebrani!

Nie pozostaje mi nic innego jak wznieść uroczyste zawołanie: Cześć i chwała Założycielom i Budowniczym Tomaszowa Mazowieckiego! Cześć i chwała jego Mieszkańcom! Cześć i chwała naszej Ojczyźnie – Polsce!